چت روم

انگیزش در دبستان : کودک ، خانواده یا مدرسه


چکیده
روزهای آغازین سال اول کودکان را می بینیم که چه مشتاقانه منتظر آموختن ، خواندن و نوشتن هستند و چه می بالند به آن چه پیش رو دارند . اما چه اتفاقی می افتد که پس از مدتی در کلاس اول با شکایت های مکرر از والدین و معلمینی روبه رو می شویم که از درس نخواندن و انجام ندادن تکالیف دانش آموزان و فرزندانشان می نالند ؟ پاسخ به این سئوال در گرو توجه به دو عنصر مهم است (1) انگیزه های یادگیری چه هستند ؟ ، (2) و چطور می توان دانش آموزان را در دبستان خوش انگیزه کرد ؟ نوشتار حاضر به دنبال پاسخگویی به این دو سئوال است .
مقدمه
امروزه متخصصین حوزه یادگیری پی برده اند که علل یادگیری مطالب جدید در چند چیز خلاصه می شود : خشنود سازی بزرگسالان ، رقابت ، رسیـدن به پاداش ها و اجتناب از تنبیه ها ، کنجکاوی ، نیـاز به رشد شایستگی ، نیاز به دست یـابی به خـود مختاری و درونی سازی ارزش های والدین از جمله علل یا انگیزه های دانش آموزان برای یادگیری است . از انگیزه های مذکور چهار علت اول بیرونی و مابقی درونی هستند . متخصصین معتقدند انگیزه های درونی برای آموختن بهتر نوع انگیزه ها هستند زیرا چهار علت اول ممکن است همواره در دسترس نباشند . اما در سال های دبستان همراه شدن بازیگوشی -های دوران کودکی ، عدم پختگی بچه ها ، و اجتماعی نشدن آن ها مانع می شود تا آن ها بتوانند انگیزش درونی برای یادگیری را به سوی تکالیف مدرسه هدایت کنند از سوی دیگر ممکن است نیاز به شایستگی ، کنجکاوی و خودمختاری که انگیزه های درونی برای یادگیری هستند را در حیطه های جذاب تر پاسخ دهند مانند بازی های کامپیوتری . تقریباً در ساخت این گونه بازی ها هر سه نوع انگیزش درونی رعایت می شود . از این رو یکی از عناصر مهم در ایجاد انگیزه در دبستان ، شیوه های ایجاد انگیزه از طریق بیرونی است . به این ترتیب نقش مدرسه و والدین نسبت به کودکان چندین برابر و حتی بعضاً غالب می شود . و از بین این دو نقش مدرسه باز هم پررنگ تر است زیرا عمده فرآیند یادگیری در مدرسه رخ می دهد . به این ترتیب لازم است اداره کنندگان مدارس و معلمین با شیوه های صحیح ایجاد انگیزه در دبستان آشنا باشند و بتوانند از آنها عملاً بهره ببرند .

نکات ظریف و مؤثر در ایجاد انگیزه در دبستان
برای ایجاد انگیزه در دبستان بهترین روش پاداش ها و تحسین ها هستند . اما متأسفانه به دلیل عدم آشنایی معلمان با روش مناسب استفاده از این روش ها و استفاده تصادفی از این گونه شیوه های ایجاد انگیزش ممکن است این روش ها پس از مدتی کارایی خود را از دست بدهند از همین رو استفاده از این شیوه ها در گرو رعایت نکات زیر است :
* تکالیف به دقت ارائه شوند .
تکالیف به دقت نظارت شوند .
* نداشتن تکالیف ثبت شود .
* معلم به یک سیستم صحیح پاداش و تحسین مجهز باشد .
* پاداش ها در ازای رفتار مورد نظر ارائه شوند .
* معلم و اداره کنندگان مدارس به خاطر داشته باشند در سنین دبستان تحسین و پاداش دانش آموز کم آموز یا کم کار می تواند بسیار مؤثر باشد . این بدین معناست که تشویق چنین دانش آموزانی می تواند آنها را به جلو حرکت دهد .
* پاداش ها و تحسین ها می تواند سلسله مراتب داشته باشد و با سخت شدن تکالیف تنظیم شود .
* معلم علاوه بر ارائه پاداش باید به دانش آموزان بازخورد متناسب با پیشرفتش نیز ارائه کند ( مثلاً بگوید : امروز دیدم می توانی ضرب دو رقمی را بهتر انجام بدهی ) این بازخورد برای دانش آموز علت دریافت پاداش را روشن تر می سازد .
از بین آنچه بدان اشاره شد نظارت بر تکالیف در مدرسه مهم ترین عامل در ایجاد انگیزه در بین دانش آموزان است . بدون شک نظارت هر چه دقیق تر باشد دانش آموزان در انجام تکالیف دقت بیشتری خواهند داشت . این نظارت می تواند از خیلی سطحی تا خیلی دقیق بسته به فرصت معلم تغییر کند . نظارت سطحی زمانی رخ می دهد که معلم از دانش آموزان می خواهد تا تکالیف شان را روی میز بگذارند و او تکالیف را خط می زند و نظارت دقیق زمانی است که معلم تکالیف را صحیح می کند و برای دانش آموز و خانواده نیز توصیه هایی را یادداشت می نماید .
با تمام آنچه گفته شد معلمان دبستان باز هم می توانند از شیوه های ایجاد انگیزه ی درونی نیز بهره ببرند . مثلاً با بازخورد صحیح از میزان پیشرفت دانش آموز نسبت به گذشته احساس شایستگی در وی ایجاد نمایند یا- با شیوه های خلاقانه ارائه درس ، دانش آموزان را کنجکاو کنند . – از طریق دادن حق انتخاب در انجام بعضی تکالیف به خود مختاری آنان پاسخ دهند . مثلاً می توانند به دانش آموز منضبط اجازه دهند تا گاهی خودش املایش را تصحیح کند . این کار علاوه بر پاسخگویی به نیاز خودمختاری که یک نیاز زیستی است می تواند نوعی پاداش بیرونی نیز محسوب گردد .
نتیجه گیری
شکی نیست که همه می دانند سال های دبستان می تواند در موفقیت و شکست تحصیلی دانش آموزان در آینده تأثیر به سزایی داشته باشد . از این رو ایجاد انگیزه یادگیری به عنوان موتور محرکه می تواند یکی از مهم ترین وظایف مدیران و معلمان در مدرسه باشد . قطعاً بی توجهی به این مهم باعث هدر رفتن تلاش های اولیای خانه و مدرسه می شود . از این رو به نظر می رسد محبث ایجاد انگیزه نیاز به اموزش های مکرر دارد . یکی از بهترین روش ها آموزش های ضمن خدمت خواهد بود .

منابع :
استیپک ، دی (1385) ، انگیزش برای یادگیری ، ترجمه حسن زاده ، رمضان و عموئی ، نرجس ، مشهد : انتشارات دنیای پژوهش

Alschuler , A.(1968) . How to increase motivation through climate and structure . working paper NO,8,313